GÖZE DÜŞMEK

Türk Dil Bilimciliği mevzu bahis olduğunda benden aşağı kalmayan çok değerli bir meslektaşımıza ithaf olunur

Efendim, gün geçmiyor ki kişilerin kafasına sorular takılmasın.
Çok değer verdiğimiz, bir zamanlar aynı okulun aynı T şeklindeki masanın başında, birlikte fenalıklar geçirdiğimiz bir şahs-ı muhteremin aklına bir sual düşmüş. O çok değerli şahs-ı muhterem arkadaşımız demiş: “Gözden düşmek, deyiminin anlamı nedir?”


Aslına bakarsanız çok sevgili Muallime hanımın bu deyimin anlamı konusunda bir şeyler bildiğini biliyorum. Keşke mevcut bilgisini biz değerli bloggerlarla paylaşsaydı ve bana doğruluk derecesini sorsaydı da ben onaylasaydım veya eklemelerde bulunsaydım.
Hem bu şekilde daha az yorulmuş olurdum. Öyle değil mi?


Şunu peşinen bildireyim. Evet "gözden düşmek" diye bir deyimimiz var ve biz bunu kullanmaktan hiç mi hiç ar etmeyiz.

Aslına bakarsanız deyimin aslı “gözden düşmek” değil, “göze düşmek”tir. Anlamı sandığımız gibi “rağbetten düşme, eski favori olma özelliğini yitirme” anlamını karşılamamaktadır. Asıl anlamı zor, sıkıntılı bir duruma düşmedir ki , bu şu anki bilgilerimizle pek yaman çelişmektedir.

Evet ilk bakışta göze ve ilk duyuşta kulağa tuhaf gelebilir ama durum budur.

Evet, ağır bir felsefe kitabı okumuş ve ateşin yakma özelliği olup olmadığı konusunda derin şüpheler taşıyan bir septik gibi bir şey oldunuz.
Kafanız parmağı prizde unutulmuş bir cadının saçı gibi karıştı.

Hiç uzatmadan konuya geçeyim ve sizi daha fazla kıvrandırmayayım.
Deyimin aslı şu:
Vaktiyle, suyun çıktığı yere göz denirmiş. Bazı su gözleri derin olurmuş. Hafazanallah göze düşülürse ölme riski hemen koşar gelirmiş. Yani “göze düşmek” demek zor durumda olmak, ölümle burun buruna gelmek anlamına geliyormuş. Su kaynağına göz dendiği o eski dönemlerde “göze düşmek” deyimi kullanılmaya başlanmış ve zaman içinde anlam ve şekil kaymasına uğramış, “gözden düşmek” halini almııış. Anlamı da , şekli de bir garip olmuş. Hatta daha ileri gitmiş iki Türk Dil Bilimcisi işgüzarın konusu bile olmuş.

Ödev: “Gönülden düşmek” diye bir deyim var mıdır? Varsa anlamı nedir? Yoksa anlamı ne değildir? Araştırın.

Daha fazla içinizi baymak istemeyen iyi kalpli bir kişi olarak sözlerime burada son veriyorum. Allah sizi göze düşürmesin :)